Đảng Cộng sản Việt Nam, là đảng chính trị duy nhất lãnh đạo toàn xã hội. Sự lãnh đạo duy nhất của Đảng đối với xã hội là sự lựa chọn của dân tộc ta, của lịch sử. Sự lãnh đạo đúng đắn và sáng suốt của Đảng là nhân tố quyết định những thắng lợi có ý nghĩa lịch sử, thời đại trong 81 năm của cách mạng Việt Nam: thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đưa nhân dân ta từ thân phận nô lệ trở thành người làm chủ đất nước. Với thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ, nhân dân ta trở thành dân tộc tiên phong, đánh thắng chủ nghĩa thực dân cũ và chủ nghĩa thực dân mới, đưa cả nước ta vào kỷ nguyên độc lập và chủ nghĩa xã hội. Với thắng lợi to lớn của 25 năm sự nghiệp đổi mới toàn diện đất nước theo định hướng XHCN, đẩy mạnh công nghiệp hóa - hiện đại hóa, sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc đã đưa quy mô và sức mạnh tổng hợp của quốc gia lớn mạnh vượt bậc, đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân ta được cải thiện rõ rệt, nước ta đã vượt qua ngưỡng cửa nước nghèo kém phát triển, vị thế quốc tế của nước ta được nâng cao. Việt Nam là một thành viên có uy tín và trách nhiệm trong các tổ chức quốc tế và khu vực: ASEAN, APEC, WTO, Liên hợp quốc.

Phương thức lãnh đạo của Đảng, hay nói cách khác Đảng ta lãnh đạo xã hội bằng cương lĩnh, đường lối, chiến lược, chủ trương chính sách; lãnh đạo bằng thống nhất bố trí tổ chức và cán bộ trong hệ thống chính trị và lãnh đạo bằng thuyết phục, nêu gương. Từ phương thức lãnh đạo trên, Đảng ta có những hoạt động lãnh đạo chủ yếu sau: lãnh đạo tư tưởng, lãnh đạo tổ chức, lãnh đạo kiểm tra, giám sát.

Lãnh đạo tư tưởng là hoạt động lãnh đạo quan trọng hàng đầu của Đảng. Điều này bắt nguồn từ luận điểm: một Đảng chính trị phải có lý luận tiên phong mới giữ vững được vai trò tiên phong, mới lãnh đạo tổ chức được phong trào cách mạng của nhân dân và luận điểm: một khi tư tưởng cách mạng thấm sâu vào quần chúng sẽ biến thành sức mạnh vật chất.Đảng Cộng sản Việt Nam là sản phẩm của sự kết hợp chủ nghĩa Mác-Lênin, với phong trào công nhân và phong trào yêu nước Việt Nam. Cho nên sau cuộc “gặp gỡ” với học thuyết Mác-Lênin, đặc biệt là từ khi Bác Hồ đọc Sơ thảo lần thứ nhất những luận cương về vấn đề dân tộc và vấn đề thuộc địa của Lênin, Người đã tập trung toàn bộ hoạt động của mình vào công tác chuẩn bị về chính trị, tư tưởng và tổ chức cho việc thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam. Lịch sử dân tộc ta giai đoạn 1920-1930 đã ghi đậm những hoạt động tư tưởng của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc. Đó là xuất bản báo Người cùng khổ, tác phẩm Bản án chế độ thực dân Pháp, tác phẩm Đường Kách mệnh; mở các lớp đào tạo, bồi dưỡng cán bộ cốt cán ở Quảng Châu; viết hàng loạt các bài báo đăng trên các báo của Liên Xô và Pháp để chỉ đạo hướng dẫn và cổ vũ phong trào cách mạng ở Việt Nam và soạn thảo Chính cương vắn tắt, Sách lược vắn tắt được thông qua tại hội nghị thống nhất các tổ chức cộng sản để thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam. Sau khi Đảng ra đời, Ban Chấp hành Trung ương đã cho thành lập Ban Cổ động và Tuyên truyền Trung ương để tham mưu, chỉ đạo, hướng dẫn kiểm tra toàn bộ các hoạt động tư tưởng của Đảng.

Từ năm 1930 đến nay, hoạt động tư tưởng của Đảng đã góp phần rất quan trọng vào những thắng lợi vĩ đại trong sự nghiệp giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN. Tiếp đó, Đại hội XI của Đảng đã quyết định mục tiêu đến giữa thế kỷ XXI: toàn Đảng, toàn dân phải ra sức phấn đấu xây dựng nước ta trở thành một nước công nghiệp hiện đại, theo định hướng XHCN. Trên cơ sở đó, Đại hội đã quyết định 8 phương hướng cơ bản để thực hiện thắng lợi mục tiêu:Một là, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước gắn với phát triển kinh tế tri thức, bảo vệ tài nguyên môi trường.Hai là, phát triển nền kinh tế thị trường định hướng XHCN.Ba là, phát triển nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, xây dựng con người, nâng cao đời sống nhân dân, thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội.Bốn là, bảo đảm vững chắc quốc phòng và an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội.Năm là, thực hiện đường lối đối ngoại độc lập tự chủ, hòa bình hữu nghị hợp tác và phát triển, chủ động và tích cực hội nhập quốc tế.Sáu là, xây dựng nền dân chủ XHCN, thực hiện đại đoàn kết toàn dân tộc, tăng cường và mở rộng mặt trận dân tộc thống nhất.Bảy là, xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN, của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân.Tám là, xây dựng Đảng trong sạch vững mạnh.

Để hiện thực hóa thắng lợi mục tiêu và 8 phương hướng cơ bản trên đây đòi hỏi chúng ta phải tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương thức hoạt động, thực sự nâng cao chất lượng hiệu quả công tác tư tưởng.Vấn đề quan trọng hàng đầu là phải thực hiện nghiêm túc nguyên tắc: toàn Đảng làm công tác tư tưởng, trước hết là Bí thư, cấp ủy và người đứng đầu các cơ quan, đơn vị phải trực tiếp lãnh đạo, chỉ đạo công tác tư tưởng. Bí thư, cấp ủy cần coi trọng chỉ đạo toàn diện công tác tư tưởng từ công tác nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn chuẩn bị cơ sở khoa học và thực tiễn cho cấp ủy hình thành các quyết định của mình; lãnh đạo, chỉ đạo hoạt động giáo dục lý luận chính trị để xây dựng thế giới quan, nhân sinh quan cho cán bộ Đảng viên và thanh niên, lãnh đạo hoạt động học tập quán triệt sâu sắc cương lĩnh, đường lối, chính sách, pháp luật gắn với xây dựng chương trình hành động thực hiện các nghị quyết của Đảng, của các cấp, các ngành, các địa phương đơn vị. Lãnh đạo phong trào thi đua yêu nước, phong trào hành động cách mạng của quần chúng, kịp thời phát hiện, nhân rộng các điển hình tiên tiến, các nhân tố mới trong quá trình thực hiện thắng lợi nhiệm vụ chính trị trong từng thời kỳ; lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc trên cả 6 lĩnh vực chủ yếu sau: tư tưởng chính trị; đạo đức lối sống; giáo dục đào tạo; khoa học công nghệ; văn hóa nghệ thuật; báo chí tuyên truyền; di sản văn hóa (cả văn hóa vật thể và phi vật thể); thể chế và thiết chế văn hóa.

Trong lĩnh vực văn hóa tập trung lãnh đạo bồi dưỡng hình thành những phẩm chất tốt đẹp trong các thế hệ người Việt Nam nhất là trong thế hệ trẻ. Các cấp ủy cần coi trọng thực hiện chế độ nắm và phân tích tình hình, định hướng chỉ đạo xử lý các tình huống tư tưởng. Trong tình hình hiện nay rất coi trọng chỉ đạo cuộc đấu tranh đánh bại âm mưu diễn biến hòa bình trên lĩnh vực tư tưởng – văn hóa; tiến hành đấu tranh phê phán, bác bỏ có sức thuyết phục mọi quan điểm sai trái, thù địch. Đấu tranh ngăn chặn và đẩy lùi bằng được nguy cơ suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống, đẩy lùi xu hướng “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”.

- Hoạt động tư tưởng của các cấp ủy cần tập trung vào thực hiện có hiệu quả cuộc vận động xây dựng chỉnh đốn Đảng, xây dựng Đảng mạnh cả về chính trị, tư tưởng và tổ chức, đẩy mạnh có hiệu quả việc học tập và làm theo tư tưởng và tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh để thực sự nâng cao năng lực, sức chiến đấu của Đảng, để Đảng ta mãi là Đảng của trí tuệ, có uy tín đạo đức và gắn bó máu thịt với giai cấp và dân tộc. Để nâng cao chất lượng hiệu quả công tác tư tưởng, cần phải nâng cao chất lượng hiệu quả từng “binh chủng” của công tác tư tưởng đó là: nâng cao chất lượng hoạt động nghiên cứu lý luận. Bám sát chương trình làm việc toàn khóa của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư và của các cấp ủy để xây dựng và tiến hành các hoạt động nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn phục vụ kịp thời cho các cấp ủy đi tới những quyết định đúng đắn, sáng suốt.

- Đổi mới nội dung chương trình, phương pháp, hình thức giáo dục lý luận chính trị và đội ngũ giảng viên lý luận, để nâng cao chất lượng hiệu quả của giáo dục Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, giáo dục cương lĩnh, đường lối chính sách, giáo dục lịch sử Đảng, lịch sử dân tộc trong hệ thống các trường chính trị, trong hệ thống giáo dục đào tạo và hệ thống học tập chính trị của các tổ chức trong hệ thống chính trị.
- Nâng cao chất lượng đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên để phát huy cho được vai trò của lực lượng này trong quá trình tác động trực tiếp để chuyển nhận thức tư tưởng, tình cảm của cán bộ đảng viên thành phong trào hành động cách mạng, thực hiện thắng lợi mọi nhiệm vụ.
- Tập trung rà soát, sắp xếp quy hoạch hợp lý hệ thống báo chí, truyền thông, coi trọng bồi dưỡng chính trị, đạo đức, nghiệp vụ cho đội ngũ biên tập viên, phóng viên báo chí để hệ thống báo chí Việt Nam cả báo viết, báo hình, báo nói, báo điện tử đều vươn lên làm tròn tôn chỉ, mục đích, chức năng nhiệm vụ của báo chí cách mạng Việt Nam: là người tuyên truyền tập thể, tổ chức tập thể, động viên tập thể thực hiện cương lĩnh, đường lối chính sách pháp luật của Đảng và Nhà nước, là diễn đàn của nhân dân phản ánh kịp thời nguyện vọng của nhân dân, ý kiến đóng góp của nhân dân vào xây dựng đường lối chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước, ý kiến của nhân dân tham gia xây dựng Đảng, Nhà nước trong sạch vững mạnh. Báo chí phải thực hiện tốt chức năng thông tin, thực hiện quyền được thông tin của nhân dân, do đó báo chí phải thông tin nhanh chóng kịp thời, đúng đắn cho nhân dân, kịp thời định hướng dư luận. Báo chí phải làm tốt chức năng giải trí lành mạnh, truyền bá các tác phẩm, công trình văn hóa, văn học nghệ thuật, đảm bảo cho nhân dân được hưởng thụ các giá trị văn hóa tốt đẹp, xây dựng đời sống tinh thần cao đẹp.

- Để nâng cao chất lượng hiệu quả công tác tư tưởng phải thực sự coi trọng lãnh đạo, chỉ đạo bồi dưỡng chính trị tư tưởng và nghiệp vụ cho văn nghệ sỹ, tạo điều kiện cho văn nghệ sỹ gắn bó với thực tiễn và bám sát mũi nhọn của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, bảo đảm tự do song phải đi đôi với nêu cao trách nhiệm công dân, trách nhiệm xã hội của văn nghệ sỹ, tạo môi trường để văn nghệ sỹ sáng tạo được nhiều tác phẩm văn học nghệ thuật có giá trị cao cả về tư tưởng và nghệ thuật. Phản ánh hiện thực sinh động, chân thực, sâu sắc sự nghiệp cách mạng của nhân dân, sự nghiệp đổi mới, công nghiệp hóa-hiện đại hóa, sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, các tác phẩm văn học nghệ thuật thấm nhuần tinh thần nhân văn dân chủ có tác dụng sâu sắc xây dựng con người, phát huy vai trò thẩm định tác phẩm, hướng dẫn dư luận xã hội phê bình văn học nghệ thuật. Không ngừng nâng cao thị hiếu thẩm mỹ và trình độ thưởng thức nghệ thuật của công chúng đặc biệt quan tâm tầng lớp thanh thiếu niên nhi đồng. Tạo điều kiện để nhân dân được tham gia tích cực, sáng tạo và phê bình, được hưởng thụ ngày càng nhiều tác phẩm văn nghệ có giá trị trong và ngoài nước.

- Để nâng cao chất lượng hiệu quả công tác tư tưởng cần sớm kiện toàn hệ thống cơ quan tham mưu, chỉ đạo công tác tư tưởng của các cấp ủy, cần đổi mới quy hoạch, đào tạo bồi dưỡng đội ngũ cán bộ chuyên trách công tác tư tưởng. Tập trung đào tạo bồi dưỡng đội ngũ cán bộ lãnh đạo các cơ quan tuyên giáo, lãnh đạo quản lý các cơ quan văn hóa như giám đốc các đoàn nghệ thuật, các nhà bảo tàng, thư viện, xuất bản phát hành, lãnh đạo các Hội văn hóa, văn học nghệ thuật...; đào tạo bồi dưỡng đội ngũ cán bộ nghiên cứu lý luận, giảng dạy lý luận, đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên. Đội ngũ cán bộ chuyên trách công tác tuyên giáo với số lượng đủ và chất lượng được nâng cao, được trang bị hệ thống phương tiện công cụ hiện đại là một nhân tố quyết định nâng cao chất lượng hiệu quả hoạt động tư tưởng của Đảng.

- Về phương thức hoạt động tư tưởng cần tập trung lãnh đạo chỉ đạo, phát huy sức mạnh tổng hợp của các “binh chủng” của công tác tư tưởng trong việc phục vụ thực hiện thắng lợi từng nhiệm vụ chính trị trong từng thời kỳ. Phương thức này đòi hỏi khi thực hiện 8 phương hướng nhiệm vụ mà Đại hội XI quyết định chúng ta phải phát huy mạnh mẽ sức mạnh tổng hợp của tất cả các binh chủng của công tác tư tưởng từ công tác nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn, công tác giáo dục tuyên truyền quán triệt sâu sắc từng nhiệm vụ, xây dựng quyết tâm, biện pháp thực hiện có hiệu quả nhiệm vụ, đến hoạt động tuyên truyền cổ vũ động viên phong trào thi đua yêu nước, báo chí đẩy mạnh tuyên truyền, hướng dẫn cổ vũ hành động thực hiện nhiệm vụ. Đổi mới phương thức công tác tư tưởng hiện nay cần mở rộng hơn nữa, dân chủ hóa hơn nữa các hoạt động tư tưởng. Cán bộ chủ chốt từ Trung ương đến cơ sở cần định kỳ đến đối thoại với cấp dưới và nhân dân.

Một phương hướng rất quan trọng đổi mới phương thức công tác tư tưởng đó là gắn chặt công tác tư tưởng với công tác tổ chức, chính sách. Tư tưởng là sự phản ánh thực tiễn, phản ánh thể chế cơ chế, chính sách hiện hành. Khi định hướng giải quyết những khuynh hướng tư tưởng của một tầng lớp, bộ phận nào đó thì phải gắn chặt hoạt động tuyên truyền giáo dục, thuyết phục gắn với giải quyết những hạn chế, khiếm khuyết của thể chế, cơ chế, chính sách hiện hành.Khi đổi mới nội dung, hình thức và phương thức công tác tư tưởng để nhằm nâng cao chất lượng hiệu quả của công tác quan trọng hàng đầu này chúng ta cần xác định rõ tiêu chí đánh giá hiệu quả của công tác tư tưởng.

Từ thực tiễn hoạt động tư tưởng chúng ta đã hình thành bước đầu những tiêu chí, tiêu chuẩn chủ yếu để đánh giá hiệu quả của công tác tư tưởng sau đây:
- Mức độ tính chất sự thống nhất, nhất trí của cán bộ đảng viên, sự đồng thuận của xã hội đối với cương lĩnh, đường lối, chính sách của Đảng.
- Niềm tin của cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân đối với sự lãnh đạo của Đảng, quản lý của nhà nước, niềm tin đối với tiền đồ sự nghiệp cách mạng, tương lai tươi sáng của đất nước.
- Tính tự giác, chủ động tích cực và mức độ hoàn thành nhiệm vụ chính trị.
- Sự trưởng thành của cán bộ đảng viên và nhân dân sau mỗi đợt hành động cách mạng, một phong trào thi đua, sau khi thực hiện một nhiệm vụ chính trị trong mọi thời kỳ.
- Sự vững mạnh của các tổ chức trong hệ thống chính trị.Trên cơ sở hệ thống những tiêu chí, tiêu chuẩn chủ yếu trên đây các cấp ủy cần có sự đánh giá chất lượng hiệu quả một năm hoạt động tư tưởng thực hiện nghị quyết Đại hội XI, trên cơ sở này hoàn thiện hệ thống giải pháp khả thi để thực sự nâng cao chất lượng hiệu quả công tác tư tưởng, góp phần thực hiện thắng lợi nghị quyết Đại hội lần thứ XI của Đảng./