Tuy nhiên, trên thực tế, công cuộc điều trị của những đối tượng trên còn vướng mắc rất nhiều rào cản trong tiếp cận chương trình. Họ mong muốn thủ tục hành chính cần đơn giản hơn, bởi hiện nay những người điều trị nghiện muốn tham gia chương trình phải xin xác nhận ở 5-6 nơi và chờ đợi đến vài tháng vẫn chưa được uống thuốc Methadone.

Thông tin trên đã được đưa ra thảo luận sôi nổi tại hội thảo"Cộng đồng với việc thực hiện chương trình Methadone" do Dự án thành phần Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA), Dự án Quỹ toàn cầu phòng, chống HIV/AIDS vừa được tổ chức tại Hà Nội.

Mất nhiều thời gian chờ đợi để tiếp cận với thuốc

Phát biểu tại hội thảo anh Trần Thanh Thắng - một tình nguyện viên thuộc Mạng lưới người sử dụng ma túy tại Việt Nam (Vnplud) chia sẻ, trong nhóm có người nộp đơn tham gia điều trị của chương trình tới 4 tháng sau mới được uống thuốc Methadone.

Theo anh Thắng: “Khi người bệnh thắc mắc thì nhận được câu trả lời từ phía cơ sở điều trị là hiện nay số người tham gia chương trình đã ổn định, vì số người vào sau lẻ tẻ và rải rác. Chính vì vậy có cơ sở điều trị buộc bệnh nhân phải chờ đủ từ 7-15 người rồi mới xét duyệt một thể.”

Anh Thắng phân tích, với những người sử dụng ma túy việc bắt họ chờ đợi lâu tới 4 tháng có thể làm sức khỏe của họ giảm sút rất nhiều, có người nhiều khi đã ra đi trong khi chờ đợi được tham gia vào chương trình.

Cùng quan điểm trên, một người sử dụng ma túy tại quận Hai Bà Trưng ở Hà Nội cũng bày tỏ sự bức xúc khi hơn một tháng sau khi anh tham gia viết đơn để được tiếp cận điều trị nghiện bằng Methadone qua rất nhiều khâu thủ tục hành chính giữa công an phường và ủy ban, qua nhiều lần xét nghiệm ở các bệnh viện anh vẫn chưa được tiếp cận với thuốc.

Theo báo cáo của Trung tâm nghiên cứu đào tạo HIV/AIDS (Trường Đại học Y Hà Nội), Methadone là phương pháp điều trị “tiêu chuẩn vàng” đối với những người nghiện các chất dạng ma túy trên thế giới. Những nghiên cứu đã cho thấy, việc sử dụng thuốc Methadone đã làm giảm đáng kể việc sử dụng ma túy. Tỷ lệ tiêm chích ở những người nghiện (trong 3 tháng trước phỏng vấn) đã giảm từ 87% trước điều trị xuống còn gần 53% sau 1 năm và còn 42% sau 2 năm điều trị.

Đánh giá về chương trình điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc Methadone, Cục trưởng Cục Phòng chống HIV/AIDS (Bộ Y tế) Nguyễn Hoàng Long cho biết, đến ngày 15/11, cả nước đã có 38 tỉnh, thành phố đã triển khai chương trình với 122 cơ sở điều trị và hơn 22.000 bệnh nhân tham gia điều trị, đạt 71% mục tiêu chỉ tiêu của năm 2014 và đạt 27% so với mục tiêu điều trị cho 80.000 người vào cuối năm 2015.

Như vậy, hiện nay mới chỉ có 12% số người nghiện ma túy có hồ sơ quản lý. Có 17/61 tỉnh chưa phê duyệt được kế hoạch cung cấp dịch vụ điều trị Methadone.

Theo ông Long, nguyên nhân của việc chậm triển khai điều trị thay thế chủ yếu là do cấp uỷ, chính quyền ở nhiều địa phương còn thiếu sự quan tâm, đầu tư, huy động nguồn lực; còn có tư tưởng ỷ lại, trông chờ hỗ trợ từ Trung ương...

Đánh giá của Ban quản lý Dự án thành phần Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam cho thấy, kết quả công tác cai nghiện chưa cao. Hoạt động điều trị nghiện bằng Methadone vẫn gặp nhiều khó khăn như: Tỷ lệ bệnh nhân dùng ma túy tổng hợp ngày càng tăng và chưa có biện pháp can thiệp; nhiều bệnh nhân đi làm ăn xa, công tác ở những địa phương không có chương trình Methadone (trong khi đó qui định không được mang thuốc theo...

Đề cập đến khía cạnh giảm bớt “rào cản” đối với công tác xã hội hóa trong lĩnh vực này, bà Khuất Thị Hải Oanh - Giám đốc Trung tâm hỗ trợ sáng kiến phát triển cộng đồng (SCDI) bày tỏ quan điểm cho rằng việc mở điểm điều trị Methadone ngoài công lập hiện nay vẫn còn nhiều bất cập. Chính vì vậy, đã làm không có nhiều cơ sở điều trị Methadone ngoài công lập được cấp phép. Chính điều này gây khó khăn cho người nghiện ma túy càng không có cơ hội được tiếp cận với uống thuốc Methadone.

Bớt “rào cản” với cơ sở xã hội hóa

Thống kê của Trung tâm phòng, chống HIV/AIDS tại Hải Phòng cho thấy, tại địa phương, chương trình Methadone giúp giảm 70% hành vi vi phạm pháp luật liên quan đến ma túy; mâu thuẫn gia đình, xã hội giảm; đặc biệt là giảm đáng kể chi phí đối với gia đình có người nghiện. Việc điều trị Methadone giúp người nghiện không còn bị ám ảnh bởi việc tìm kiếm ma túy và yên tâm làm việc phụ giúp gia đình...

Theo báo cáo của Vnplud, 90% người sử dụng ma túy và gia đình của họ mong muốn được tiếp cận chương trình điều trị bằng Methadone bởi Methadone sẽ góp phần cải thiện chất lượng cuộc sống của họ, có sức khỏe để sống và làm việc, giảm nguy cơ bị bắt vào trung tâm cai nghiện bắt buộc.

Tại hội thảo, anh Thắng và rất nhiều người sử dụng ma túy mong mỏi các cấp chính quyền có thể tạo điều kiện cho người sử dụng ma túy được xét duyệt nhanh hơn các thủ tục để có thể sao 10-15 ngày xét duyệt một lần để người điều trị bớt phải chờ đợi lâu. Bởi mỗi một ngày người sử dụng ma túy nếu như không được uống thuốc Methadone điều trị thay thế thì họ sẽ bớt phải sử dụng ma túy.

Bàn về những giải pháp, ông Nguyễn Hoàng Long cũng đề xuất thời gian tới, Việt Nam cần tăng cường công tác truyền thông về chương trình, huy động sự tham gia của các tổ chức dân sự xã hội và mạng lưới đồng đẳng; từng bước xã hội hóa để có nguồn kinh phí chi trả cho cán bộ hợp đồng; rà soát và đơn giản hóa quy trình, thủ tục hành chính từ việc đưa người vào điều trị đến quy trình quản lý, uống thuốc sao cho thuận tiện...

Theo bà Khuất Thị Hải Oanh, quy định yêu cầu đối với điểm điều trị Methadone ngoài công lập cần có tới 10 nhân viên, trong đó có 8 nhân viên y tế và 2 bảo vệ. Bà Oanh phân tích, thực tế số lượng nhân viên không cần đến nhiều như vậy, yêu cầu như vậy sẽ gây khó khăn cho việc khuyến khích các cá nhân, tổ chức ngoài công lập thành lập cơ sở điều trị Methadone. Vì vậy, đây sẽ là rào cản lớn cho những đơn vị muốn tham gia vào cung cấp dịch vụ này.

Tại hội thảo, các đại biểu đã tập trung thảo luận sôi nổi những vấn đề như tháo gỡ rào cản trong việc tiếp cận điều trị Methadone, đơn giản hóa thủ tục hành chính cho người đăng ký điều trị Methadone kể cả cho những người nghiện không có nơi cư trú ổn định; điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng Methadone xã hội hóa... và đưa ra các khuyến nghị nhằm tháo gỡ những khó khăn của chương trình Methadone hiện nay./.

Thùy Giang (Vietnam+)